Абай Құнанбайұлы — қазақ халқының рухани көсемі, ойшыл ақыны, мәңгілік мұра қалдырған кемеңгер. Оның айтқысы келгені — тек заманына емес, барлық дәуірге ортақ адамзаттық ақиқат. Абай — өз халқын оятуға тырысқан рухани реформатор. Ол қазақты тек “мал баққан ел” емес, ойы терең, білімі мол, мінезі биік халық ретінде көргісі келді. Осы мақсатта жазған өлеңдері мен қара сөздері — біздің ұлттық кодымыздың іргетасы.
Адам болу — Абайдың басты ұраны
Абайдың ең үлкен мұраты — «Толық адам» тәрбиелеу еді. Ол адамгершілікті, имандылықты, ақыл мен жүрек үйлесімін жоғары қойды. Оның «Адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп» деген жолы — қазіргі жаһандық гуманизмнің де басты қағидаты.
«Адам баласына адам баласынан артық, жақсы көретін еш нәрсе болмасқа керек» — деп жазады ол 38-қара сөзінде.
Абайдың айтқысы келгені — ұлт боламыз десек, ең алдымен адам болайық.
Надандықпен күрес — басты миссиясы
Абай үшін надандық — ұлттың жауы. Ол өз заманындағы елдің бойындағы жалқаулықты, рушылдықты, қанағатсыздықты өткір сынға алды. «Ғылым таппай мақтанба», «Интернатта оқып жүр» секілді өлеңдерінде білімсіздік пен керенаулыққа қарсы шығады.
«Бес нәрсеге асық бол — Талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым» — дей келе, ол нағыз ізгілікті адам бейнесін сомдайды.
Абайдың айтқысы келгені — білімсіз ұлт — болашағы жоқ ұлт. Ал ғылым мен тәрбие ғана елді алға бастайды.
Дін мен сенімнің шынайы мәні
Абай дінді соқыр сеніммен емес, ақылмен тануды насихаттады. Ол діннің мәнін махаббатпен, мейіріммен байланыстырды. «Алла деген сөз жеңіл», «Махаббатпен жаратқан адамзатты» өлеңдерінде Абайдың дінді рухани тазару құралы ретінде қабылдағанын байқаймыз.
«Алла – әділет, мейірім, ғылым» — дейді ол.
Абайдың айтқысы келгені — дін – адам мен қоғамды жетілдіретін рухани қуат, бірақ оны түсінбей қолданса — зиян.
Батыс пен Шығысты ұштастыру
Абай — көпір. Ол Шығыстың рухани тереңдігін, Батыстың ғылыми жетістігін тоғыстыра білді. Пушкин, Лермонтов, Гете, Байрон шығармаларын қазақша сөйлетіп, ұлттық әдебиетімізге әлемдік рух әкелді.
«Орыс тілін үйрен — терезең тең болады» — деуі — ұлтшылдық емес, өркениетті таңдаудың көрінісі.
Абайдың айтқысы келгені — ұлттың болашағы — әлеммен тең сөйлесуде. Жабық болу — тоқырауға апарады.
Қазіргі қоғамдағы Абай сөзі
Абай сөзі — бүгін де өзекті. Жастарды рухани тәрбиеге, адал еңбекке, терең ойға жетелеу үшін Абайдан артық бағдар жоқ. Мемлекетімізде Абай идеясының Ата Заңнан бастап, білім беру жүйесіне дейін енгізіліп жатқаны — соның дәлелі.
Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев: «Абай – ел болуды үйрететін ұстаз» — деп әділ бағасын берді.
Абайдың айтқысы келгені — елдің тағдыры әр адамның қолында. Адалдық, білім, еңбек — елдің тірегі.
Абайдың айтқысы келгені — қарапайым ғана шындықтар, бірақ олар — әр ұлттың, әр адамның өмірлік жолын айқындайтын ұлы ұғымдар. Оның «Қара сөздері» мен өлеңдеріндегі әрбір сөйлем — тұтас ұлттың ар-ожданы.
Абай — бір дәуірдің ғана емес, бүкіл адамзаттың рухани шамшырағы. Бүгінгі күннің жаһандық дағдарыстарында Абай сөзі — бағыт беретін компас. Оның айтқысы келгенін ұқсақ, өзімізді де, қоғамды да түзете аламыз.
«Өзіңе есеп бер, халқыңа жауап бер» — Абай философиясының өзегі.
Аида Азаматқызы
